जसो जसो मेडम त्यसो त्यसो स्वाहा

बैंकिंग क्षेत्रको इतिहास बोकेको नेपालको सबैभन्दा पुरानो बैंक नेपाल बैंक लिमिटेड हो। यो बिक्रम सम्बत १९९४ साल कार्तिकमा स्थापना भएको हो। यसले स्थापना भएको ७६ औं वर्षको लामो समयावधि पार गरिसकेको छ। तीनताका कार्यालयमा कम्प्युटर प्रणाली नहुँदा पनि ढड्डामा कलम घोटेर, हात दुखाएर जनतालाई सेवा प्रदान गरेकै हो। तर इतिहास बोकेको, राम्रो नारा भएको भनेर मात्र कहाँ हुँदोरहेछ र ? समय र प्रबिधिको बिकाशसँगै चल्न सक्नु पर्ने रहेछ। बूढा तथा पुराना प्राबिधिक ज्ञान कम भएका कर्मचारी अनि नयाँ प्रबिधिको विकास। यहीँ चुकिरहेको छ नेपाल बैंक। यस वीचमा धेरै नीजि बाणिज्य बैंक, बिकाश बैंक र आर्थिक कारोबार गर्ने वित्तीय संस्थाहरू खुले। नीजि बैंकमा कम कर्मचारी हुँदा पनि उनीहरूको सेवासुविधा राम्रो र चुस्त छ। तर नेपाल बैंक लिमिटेडमा कर्मचारीहरूको संख्या अनुशार सेवा हेर्यो भने उदेक लागेर आउँछ।त्यसको ज्वलन्त उदहारण हो काठमाण्डुको "डिल्लीबजार शाखा'' / ११ जेठको दिन पानी परिरहेको थियो। बाटो बिस्तार गर्ने क्रममा बाटो भत्काएको हुनाले यो सडक हिलाम्य थियो। बैंकिंग काम परेकोले पानीमा भीज्दै म यो शाखामा पुगेको थिएँ। सर र मेडमहरू यूनिफॉर्ममा सजिएर आँखा तन्काउंदै, चस्मा मिलाउँदै सकि नसकी कम्प्युटरमा डाटा नियालिरहनु भएको थियो। वहाँहरूको स्थिति देख्दा ''सजाय दिएझैँ" लाग्थ्यो। चेक सटहिका क्रममा मेरो परिचय पत्रको फोटोकपी गर्नुपर्ने भयो। मेडमले ''फोटोकपी गरेर ल्याउनुहोस् '' भन्नुभयो। मैले '' यहाँ छैन?'' भनेर प्रतिप्रश्न गरेँ।वहाँले झर्किँदै '' हाकिमलाई कम्प्लेन गर्नुस्'' भन्नुभयो। म लुरुलुरु हिलो बाटोमा पानीमा भीज्दै पुतलीसडक पुगेर फोटोकपी गरेर गएँ। चेकको साइन भेरिफाई गर्ने बेलामा मलाई भित्र बोलाउनु भयो। कुनै पनि बैंकको टेलरमा जाने अनुमति हुँदैन सुरक्षाको कारणले गर्दा । कस्तो अचम्म। बाहिर ढोकामा चाहिँ हतियारधारी सुरक्षाकर्मी तैनाथ राख्ने अनि भित्र यस्तो लापरवाही। म भित्र टेलरमा गएँ। वहाँसँग चेक लिएर अर्को सरको टेबलमा पुगें। मेरो पछि अर्को ग्राहक पनि भित्र आउनुभयो। हामीले पनि ''जसो जसो मेडम त्यसो त्यसो स्वाहा'' गर्यौं। मैले आफ्नो रकम लिएँ। तर यो कुरामा मलाई चित्त बुझिरहेको थिएन। विषेश गरी सुरक्षालाई लिएर। अझभनौँ कर्मचारीको घोर लापरवाही प्रति। म सरासर शाखा प्रबन्धक यादव प्रसाद शर्माको कक्षतिर लागें। यो विषयमा जानकारी दिन। वहाँलाई सबै कुरा अवगत गराएँ। मेरो कुराले उहाँ अलिक झस्कनु भयो। वहाँले '' टेलरभित्र जाने अधिकार कसैलाई छैन। वहाँहरूले किन त्यस्तो गर्नुभयो म तुरुन्त बुझ्छु भन्नुभयो। फोटोकपी मशिनको दुरुपयोग भएकोले नाराखेको हुँ '' भन्नुभयो। र अन्त्यमा यो पनि भन्नुभयो ''फोटोकपी मेशिन माग गर्छु ''/  म वहाँलाई ''धन्यवाद'' भन्दै बाहिरिएं।  

संकटमा सडक व्यपार

 साँझको  करिब ६ बजेको थियो।  रत्नपार्कका सडक व्यापारीहरूले सडकको पेटी सामानले भरेका थिए। बटुवाहरूलाई पेटीमा हिँड्न गाह्रो भइरहेको थियो। सडक  व्यपारीहरू हातमा सामान देखाएर ठूलो-ठूलो आवाजमा कराईरहेका थिए रू १५०-१५० भन्दै। कोही घडी देखाउँदै थिए, कोही टि-शर्ट देखाउँदै थिए भने कोही बेल्ट देखाउँदै थिए। तर उनीहरूका आँखा चारैतिर दौडिरहेका थिए। मनमा डर थियो कतै प्रहरी आएर आफ्नो सामान लिएर जाने त होईन ? किनभने सरकारले सडकपेटीमा व्यपार गर्न मनाही गरेको थियो।व्यवस्थित शहर बनाउन यो आवस्यक पनि थियो। तर सरकारी यो नीतिले उनीहरूको रोजगारीमा तुसरापात पारेको थियो।हात-मुख जोडन गाह्रो परिरहेको थियो। धेरै पैसा लगानी गरेर ठूलो व्यवसाय गर्न सक्ने क्षमता उनीहरूमा छैन। उनीहरूले सरकार बिरुद्ध नारा, जुलुश तथा बिरोध प्रदर्शन पनि गरे। तर त्यसको सरकारी पक्ष बाट कुनै सुनवाई भएन। सरकारको आदेशलाई उलंघन गर्दै उनीहरूले पसल थाप्दै आइरहेका थिए।
            एकाएक वातावरण आतंकित बन्यो । प्रहरी देख्नासाथ हतार-हतार सबैले आ-आफ्ना सामान उठाएर दगुर्न थाले। व्यपारीहरुले प्रहरीलाई गाली-गलौज गर्न थाले। दुई समूहवीच घम्सा-घम्सी भयो।  अन्त्यमा सडक व्यपारीहरू तीतर -बितर भए। केही समय पस्चात वातावरण शान्त भयो। यस्तो अवस्था कहिलेसम्म जारी राख्ने हो ? यो समस्याको समाधान कसरी गर्ने ? दुवै पक्ष बसेर यसको वैकल्पिक उपाय तुरुन्त निकाल्नु पर्ने हुन्छ।  अन्यथा यसले जटिल अवस्था निम्त्याउन सक्छ।

गजल

                                                               

न हाँसो कसैले मलाई दिए है 

निभाए कहाँ खै जलाई दिए है।  

                (१ )

पराया हुनेले नभेटे नि जाति 

थियो शान्त पानी चलाई दिए है।  

               (२ )

रसाएर आँखा भिजे है परेला 

खुशी दिन्छु भन्दै रुवाई दिए है।  

               (३ )

कि ऊ मात्र छे, या छ भट्टी त साथी 

कहाँ सक्छु रोक्न पिलाई दिए है।  

               (४ )

न प्रेम छ मीठो, न रक्सी छ मीठो 

न चाख्नै छ राम्रो चखाई दिए है।   

                (५) 

१ चैत्र , २०७०  रेडियो मैत्री नेटवर्कबाट प्रसारित। 

श्री ३ महाराज जङ्गबहादुरका श्रीमतीहरूको नाम

श्री ३ महाराज जङ्गबहादुरका श्रीमतीहरूका  विषयमा हामीले धेरै कुराहरू सुन्दै आएका छौ / उनका  मुख्यानी ,बडामहारानी, महारानी,रानी र नानी गरेर ४२ वटी श्रीमतीहरू थिए/ 

१ ) मुख्यानी प्रसाद लक्ष्मी 

२ ) जेठी महारानी नन्दकुमारी                  

३ ) पुतली महारानी                                 

४ ) गंगा महारानी 

५ ) माहिली रानी 

६ ) माहिली कान्छी रानी ''एककुमारी'' 

७ ) साँहिली  रानी 

८ )   साँहिली महारानी ''भक्तकुमारी देवी''

९ ) श्री ३ वडामहारानी हिरण्यगर्भदेवी ''मैया महारानी'' 

१० ) महारानी हेमकुमारी देवी ''अन्तरी महारानी'' 

११ ) महारानी विष्णुकुमारी देवी 

१२ ) यज्ञकुमारी देवी ''नौली महारानी'' 

१३ ) काँहिली महारानी 

१४ ) अर्की  काँहिली महारानी सिद्धी गजेन्द्रलक्ष्मी 

१५ ) कान्छी महारानी
१६ ) राम्री महारानी
१७ ) गोरखपुरे महारानी
१८ ) मिना महारानी '' दाखचोके महारानी ''
१९)   सानी महारानी
२० ) मिश्री महारानी
२१ ) अन्तरी महारानी
२२) अन्तरी रानी
२३ ) जन्तरी     रानी
२४ ) रानी हिमकुमारी देवी
२५ ) रानी हेमकुमारी देवी
२६ ) आँधीखोले रानी
२७ ) दीपा रानी
२८ ) नूरी रानी
२९ ) भागी रानी
३० )साँहिली  रानी
३१ ) श्यामा रानी
३२ ) रानी राधा देवी
३३ ) रानी रणकुमारी देवी
३४ ) जीना रानी
३५ ) सत्यभामा रानी
३६ ) रानी शुभकुमारी देवी
३७ ) काली रानी
३८ ) जवाँ नानी
३९ ) जोगमाया नानी
४० ) महारूपा रानी
४१ ) मणि नानी
४२ ) धाई नानी

श्रोत - ''श्री ३ हरूको तथ्य बृतान्त'' लेखक पुरुषोत्तमशमशेर ज.ब.रा.